با افزایش دغدغه‌ها نسبت به کیفیت هوای محیط زندگی و کار، انتخاب یک سیستم مناسب برای تهویه هوا به یکی از اولویت‌های اصلی بسیاری از افراد تبدیل شده است. کنترل دما، رطوبت و پاکسازی هوا از ذرات آلاینده، چیزی فراتر از یک نیاز ساده است؛ بلکه معیاری تعیین‌کننده برای حفظ سلامت و بهره‌وری محسوب می‌شود.
در آراد تهویه با تجربه‌ای تخصصی در حوزه تأمین و فروش تجهیزات تهویه مطبوع، تلاش کرده‌ایم پاسخ‌گوی این نیاز واقعی باشیم و انتخاب آگاهانه را برای مشتریان آسان‌تر کنیم. اگر شما هم به دنبال شناخت دقیق‌تر سازوکاری هستید که این وظایف مهم را به‌درستی انجام می‌دهد در ادامه به موضوع «هواساز چیست» خواهیم پرداخت؛ دستگاهی که نقش کلیدی در بهبود کیفیت هوای فضاهای داخلی ایفا می‌کند و آشنایی با آن می‌تواند در انتخاب بهترین گزینه، راه‌گشا باشد.
هواساز دستگاهی است که وظیفه آن تأمین هوایی با کیفیت مناسب برای فضاهای مختلف از جمله ساختمان‌های مسکونی، اداری، صنعتی و تجاری است. این دستگاه با فیلتر کردن هوا، تنظیم دما و رطوبت و همچنین کنترل جهت و سرعت جریان هوا، شرایط محیطی دلخواه را ایجاد می‌کند. بر همین اساس، سیستم‌های هواساز به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: هواسازهای ساختمانی مانند مدل‌های آپارتمانی و خانگی و هواسازهای صنعتی که برای فضاهای بزرگ و خاص کاربرد دارند.
نکته مهم این است که دستگاه هواساز خود تولیدکننده گرما یا سرما نیست، بلکه در تعامل با سایر تجهیزات مانند چیلر، بویلر یا سیستم‌های ترکیبی نظیر GHP و VRF عمل می‌کند. به این صورت که آب سرد از چیلر یا آب گرم از بویلر از طریق پمپ به کویل‌های دستگاه منتقل شده و هوا با عبور از کنار این کویل‌ها، دمای مورد نظر را دریافت می‌کند.
در این فرایند، ابتدا هوا از طریق فیلترها پاکسازی شده و سپس با کمک فن به اطراف کویل‌ها دمیده می‌شود. برخورد هوا با سطح کویل باعث کاهش یا افزایش دمای آن می‌شود. همچنین، زمانی که دستگاه در وضعیت سرمایشی کار می‌کند و آب سرد در کویل‌ها جریان دارد، رطوبت موجود در هوا به صورت قطرات آب جدا شده و از مسیر خاصی تخلیه می‌شود. این عملکرد نه تنها باعث خنک شدن هوا، بلکه موجب کاهش رطوبت نیز می‌گردد.
در نهایت، هوای تنظیم‌شده از طریق سیستم کانال‌کشی به بخش‌های مختلف فضا منتقل شده و باعث ایجاد دمایی یکنواخت در تمامی نقاط می‌شود؛ عملکردی که توضیح روشنی از نحوه کار هواساز ارائه می‌دهد.
یک هواساز استاندارد از بخش‌های متعددی تشکیل شده است که بسته به نوع کاربری فضا، ممکن است برخی از این اجزا در طراحی آن حذف یا اضافه شوند. طراحی نهایی هر دستگاه معمولاً توسط مهندس مشاور و با توجه به شرایط پروژه مشخص می‌شود.
در ادامه به مهم‌ترین اجزای تشکیل‌دهنده دستگاه هوا ساز می‌پردازیم:
ساختار اصلی هواساز شامل محفظه‌ای فلزی است که سایر قطعات درون آن قرار دارند. جنس این بدنه معمولاً از ورق گالوانیزه یا استیل ساخته می‌شود. در نمونه‌های هایژنیک، برای جلوگیری از رشد میکروارگانیسم‌ها، سطوح داخلی از استیل ضدزنگ استفاده می‌شود و بخش‌هایی مانند گوشه‌ها با پروفیل‌های خمیده طراحی می‌شوند تا از تجمع آلودگی جلوگیری شود. ضخامت ورق‌ها بسته به نیاز پروژه متفاوت است و می‌تواند بین ۰٫۸ تا ۲ میلی‌متر باشد. برای ایجاد استحکام بیشتر به‌ویژه در بخش‌هایی با طول زیاد از سپری‌های تقویتی بهره گرفته می‌شود.
فن یا پروانه وظیفه جابه‌جایی هوا از میان فیلترها، کویل‌ها و سایر بخش‌های داخلی را بر عهده دارد. فن‌های مورد استفاده در هواساز می‌توانند از نوع فوروارد، بکوارد یا پلاگ باشند. نوع پلاگ به دلیل سهولت در تمیزکاری و استفاده از موتور با اتصال مستقیم در مدل‌های هایژنیک بیشتر کاربرد دارد. در مقابل، فن‌های تسمه‌ای با پولی به موتور متصل می‌شوند و برای شرایطی با افت فشار بالا، معمولاً فن‌های بکوارد انتخاب می‌شوند.
در شرایطی که نیاز به ترکیب هوای برگشتی از فضای داخلی با هوای تازه بیرونی وجود دارد از بخشی به نام جعبه اختلاط استفاده می‌شود. در این بخش از طریق دمپرها میزان ورود هوای تازه کنترل می‌شود و جریان ترکیب‌شده به سمت فضای داخلی هدایت می‌گردد. این ویژگی در پروژه‌هایی با تهویه‌ی ترکیبی ضروری است.
کویل‌ها وظیفه تنظیم دمای هوا را بر عهده دارند و می‌توانند با گردش آب گرم یا سرد، گرما را از هوا بگیرند یا به آن منتقل کنند. معمولاً کویل‌ها از لوله‌های مسی با فین آلومینیومی ساخته می‌شوند. ظرفیت و ابعاد این بخش بر اساس میزان بار سرمایشی یا گرمایشی مورد نیاز تعیین می‌شود. در برخی مدل‌ها به‌جای استفاده از آب از گاز مبرد بهره گرفته می‌شود که در این صورت کویل به عنوان کویل DX شناخته می‌شود. برای محافظت در برابر خوردگی، فین‌ها ممکن است با پوشش‌هایی مانند بلوفین یا گلدفین پوشش داده شوند.
برای حذف آلاینده‌ها از جریان هوا از فیلترهایی با راندمان‌های مختلف استفاده می‌شود. نوع و تعداد فیلترها بستگی به شرایط محیط و حساسیت کاربری دارد. فیلترهای رایج شامل آلومینیومی، پلیتد، کیسه‌ای، هپا، اولپا، کربن فعال و فیلترهای الکترواستاتیک هستند. در محیط‌های حساس مانند مراکز درمانی، ترکیب چند نوع فیلتر برای رسیدن به سطح بالایی از پاکسازی هوا لازم است. تمیز نگه‌داشتن و تعویض به‌موقع این فیلترها برای حفظ عملکرد بهینه دستگاه، اهمیت بالایی دارد.
وجود این بخش به نوع اقلیم و کاربرد محیط بستگی دارد. در شرایطی که رطوبت نسبی هوا پایین باشد یا فضا نیاز به رطوبت کنترل‌شده داشته باشد، رطوبت‌زن در هواساز تعبیه می‌شود. این ویژگی معمولاً در پروژه‌هایی با شرایط خاص یا در مناطق خشک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای پایش و کنترل عملکرد اجزای مختلف سیستم هواساز از مجموعه‌ای از سنسورها، شیرهای کنترلی و تابلوهای فرمان استفاده می‌شود. این تجهیزات نقش کلیدی در تنظیم دما، رطوبت و دیگر پارامترهای محیطی دارند و در نهایت باعث افزایش دقت در عملکرد سیستم هواساز خانگی چیست می‌شوند.
هدف از به‌کارگیری هواساز، ایجاد شرایطی پایدار و کنترل‌شده در فضای داخلی است؛ شرایطی که نه‌تنها آسایش افراد را فراهم می‌کند، بلکه برای بسیاری از فضاهای صنعتی و درمانی، جنبه‌ای کاملاً حیاتی دارد. مهم‌ترین وظایف این سیستم شامل تنظیم دمای محیط، کنترل سطح رطوبت، تأمین اکسیژن مورد نیاز و پالایش هوای ورودی از آلاینده‌هاست.
سیستم هواساز چیست؟ در واقع، سیستمی است که با بهره‌گیری از اجزای مختلف، این چهار عملکرد را به صورت پیوسته انجام داده و در اختیار فضا قرار می‌دهد. همین ویژگی‌ها باعث شده است که این دستگاه در رده تجهیزات پرکاربرد در صنعت تهویه مطبوع قرار گیرد و در پروژه‌های متنوعی مورد استفاده واقع شود.
به‌طور معمول، استفاده از این دستگاه برای فضاهایی رایج است که دارای وسعت زیاد، کاربری عمومی یا نیاز به حجم قابل توجهی از هوای تازه هستند. با توجه به اینکه دستگاه به‌صورت مرکزی طراحی می‌شود، برای فضاهایی که نیاز به کنترل مستقل دارند (مانند واحدهای مسکونی کوچک یا مغازه‌های مجزا)، انتخاب مناسبی نخواهد بود. در این شرایط، گزینه‌هایی مانند هواساز آپارتمانی چیست، مورد توجه قرار می‌گیرد.
از جمله رایج‌ترین محل‌هایی که دستگاه هوا ساز در آن کاربرد دارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
با توجه به شرایط پروژه، سطح بهداشت مورد نیاز و نحوه کنترل جریان هوا، هواسازها در انواع مختلفی طراحی و تولید می‌شوند. هر نوع دارای ویژگی‌های فنی و کاربردی خاصی است که آن را برای محیطی مشخص مناسب می‌سازد. در جدول زیر، سه نمونه رایج از انواع دستگاه هواساز را با ویژگی‌های مقایسه‌ای مشاهده می‌کنید:
|
نوع هواساز |
کنترل جریان هوا | زون‌بندی | محل قرارگیری فن دمنده | جهت خروج هوا | شکل بدنه |
| معمولی | حجم هوای ثابت | تک منطقه‌ای | بعد از کویل سرمایشی | روبه‌رو |
عمودی |
|
هایژنیک (بهداشتی) |
حجم هوای متغیر | چند منطقه‌ای | قبل از کویل سرمایشی | بالا | افقی |
| سقفی توکار (آپارتمانی) | — | — | — | پایین |
— |
در بسیاری از پروژه‌های صنعتی، درمانی یا تحقیقاتی، کیفیت هوای تأمین‌شده نقش مستقیمی در نتیجه عملکرد یا سلامت افراد دارد. به همین دلیل، فرآیند فیلتراسیون در طراحی و اجرای دستگاه هواساز جایگاه ویژه‌ای دارد. استفاده از فیلتر مناسب نه‌تنها باعث حذف آلاینده‌ها از جریان هوا می‌شود، بلکه در افزایش عمر مفید سایر اجزای سیستم نیز تأثیرگذار است.
فیلترها با توجه به نوع ساختار، میزان راندمان و توانایی جذب ذرات معلق در مدل‌های متنوعی تولید می‌شوند. هر نوع فیلتر بر اساس استانداردهای بین‌المللی مشخصی مورد ارزیابی قرار گرفته و در کلاس‌های خاصی طبقه‌بندی می‌شود.
از جمله شناخته‌شده‌ترین این استانداردها می‌توان به ASHRAE (انجمن مهندسین گرمایش، تبرید و تهویه آمریکا) و EUROVENT (استاندارد اروپایی دسته‌بندی فیلترها) اشاره کرد. این استانداردها شاخص‌هایی نظیر راندمان حذف ذرات، افت فشار و ساختار عملکردی فیلتر را مشخص می‌کنند.
طبقه‌بندی فیلترها در این استانداردها به معنای تفاوت فنی در عملکرد نیست، بلکه صرفاً بیانگر نظام‌های نام‌گذاری و معیارهای منطقه‌ای است. به عنوان نمونه، یک فیلتر کیسه‌ای ممکن است در آمریکا با کدی متفاوت نسبت به همان فیلتر در اروپا عرضه شود، اما ویژگی‌ها و کارایی آن یکسان باقی می‌ماند. نوع فیلتر انتخابی بر اساس سطح آلودگی هوای محیط و نیاز پروژه تعیین می‌شود و ممکن است شامل چند مرحله فیلتراسیون باشد.
در یک دستگاه هواساز از فیلترهایی با عملکردهای مختلف استفاده می‌شود که در ادامه به رایج‌ترین آن‌ها اشاره شده است:
با در نظر گرفتن این تنوع، شناخت دقیق طرز کار هواساز خانگی و شرایط فیلتراسیون مورد نیاز در انتخاب صحیح فیلتر نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. همچنین در پروژه‌هایی که تمرکز بر کیفیت هوای ورودی بسیار بالاست، انتخاب چند مرحله‌ای فیلتر می‌تواند از الزامات طراحی باشد.
به نقل از آبگین تهویه:
از هواسازهای با ماکزیمم فیلتراسیون با کیفیت بالا برای تهویه اتاق‌های تمیز صنایع دارویی، الکترونیکی، تحقیقاتی و اتاق‌های جراحی، کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها استفاده می‌شود.
دستگاه هواساز به‌عنوان یکی از اجزای اصلی در سیستم‌های تهویه مرکزی، قابلیت‌های متعددی را برای تأمین هوای مطلوب در فضاهای گوناگون فراهم می‌کند. با این حال، مانند هر تجهیز مهندسی دیگری، استفاده از آن دارای مزایا و محدودیت‌هایی است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
در پروژه‌هایی که کنترل دقیق شرایط محیطی اهمیت دارد، مزایای عملکردی این دستگاه کاملاً مشهود است و می‌تواند نیازهای تهویه‌ای متنوعی را پاسخ دهد.
در کنار مزایای عملکردی، برخی محدودیت‌های اجرایی و نگهداری وجود دارد که باید پیش از انتخاب نهایی مورد توجه قرار گیرد.
قیمت یک سیستم هواساز تحت‌تأثیر عوامل متعددی قرار دارد که هرکدام نقش مستقیمی در تعیین هزینه نهایی پروژه ایفا می‌کنند. این متغیرها بر اساس ظرفیت دستگاه، طراحی فنی و نوع تجهیزات داخلی متغیر هستند. شناخت این عوامل می‌تواند به تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر در زمان خرید کمک کند.
در ادامه به مهم‌ترین موارد مؤثر بر قیمت سیستم اشاره می‌کنیم:
هرچه میزان هوایی که باید در هر دقیقه جابه‌جا شود بیشتر باشد، ابعاد دستگاه، توان فن و سطح تبادل حرارتی نیز افزایش می‌یابد. این موضوع مستقیماً بر روی قیمت اثرگذار است.
طراحی دستگاه برای فضاهای صنعتی معمولاً شامل قطعات مقاوم‌تر، فیلترهای تخصصی‌تر و ظرفیت عملکردی بالاتری است. بنابراین، یک هواساز صنعتی نسبت به مدل‌های ساختمانی معمولاً قیمت بالاتری دارد.
استفاده از کویل‌های گرمایشی و سرمایشی مجزا به‌ویژه در ظرفیت‌های بالا یا با پوشش‌های ضدخوردگی مانند گلدفین از عوامل تأثیرگذار بر قیمت نهایی دستگاه است.
وجود فیلترهای چندمرحله‌ای به‌خصوص در کاربردهای درمانی یا آزمایشگاهی، باعث افزایش قیمت سیستم خواهد شد. برخی پروژه‌ها به استفاده از فیلترهایی با راندمان بالا مانند هپا و اولپا نیاز دارند که هزینه ساخت دستگاه را افزایش می‌دهد.
استفاده از ورق استیل ضدزنگ، پروفیل‌های تقویتی یا پوشش‌های خاص داخلی، اگرچه باعث ارتقای کیفیت دستگاه می‌شود، اما بر هزینه تمام‌شده تأثیر می‌گذارد.
استفاده از سنسورهای دقیق، نمایشگرهای دیجیتال یا اتصال به سیستم‌های هوشمند مدیریت ساختمان (BMS)، بسته به سطح امکانات درخواستی، عامل دیگری در تعیین قیمت نهایی است.
برخی پروژه‌ها نیاز به طراحی اختصاصی دارند. در چنین شرایطی، ساختار دستگاه باید متناسب با فضای فیزیکی، شرایط اقلیمی یا الزامات تهویه‌ای خاص اجرا شود که این موضوع می‌تواند باعث تغییر در قیمت شود.
در نظر داشته باشید که نحوه کار هواساز و هماهنگی دقیق بین اجزای داخلی آن، ارتباط مستقیمی با کیفیت عملکرد و در نتیجه قیمت نهایی دارد. بنابراین انتخاب صرفاً بر اساس قیمت پایین، بدون توجه به مشخصات فنی، می‌تواند در آینده منجر به هزینه‌های پنهان و کاهش راندمان سیستم شود.
در آراد تهویه، هدف ما فراتر از تأمین تجهیزات است؛ ما تلاش می‌کنیم هر خرید برای مشتریان به یک انتخاب مطمئن، دقیق و متناسب با نیاز پروژه تبدیل شود. با تکیه بر تجربه، دانش فنی و شناخت کامل از الزامات تهویه در پروژه‌های مختلف، شرایطی فراهم کرده‌ایم تا مسیر انتخاب و خرید دستگاه هوا ساز برای شما ساده‌تر، شفاف‌تر و دقیق‌تر باشد.
پاسخ به این پرسش که هواساز چیست، فراتر از تعریف یک دستگاه است؛ بلکه به درک عملکرد سیستمی برمی‌گردد که به‌طور مستقیم بر سلامت، آسایش و بهره‌وری انسان در فضاهای داخلی تأثیر می‌گذارد. هواساز با ساختاری متنوع و انعطاف‌پذیر، امکان کنترل دقیق شرایط محیطی را فراهم می‌کند و در صورت انتخاب و اجرای صحیح، می‌تواند یکی از مؤثرترین راهکارها برای ایجاد هوایی تمیز، معتدل و یکنواخت باشد. توجه به طراحی مناسب، کیفیت اجزای به‌کاررفته و نوع کاربرد، رمز موفقیت در بهره‌برداری بهینه از این سیستم است؛ سیستمی که نقش آن در ارتقای استاندارد زندگی و محیط کار، غیرقابل چشم‌پوشی است.
هواسازها به‌عنوان بخشی از سیستم‌های تهویه مطبوع، وظیفه توزیع هوای تهویه‌شده را دارند و معمولاً با تجهیزات دیگری مانند چیلر یا بویلر ترکیب می‌شوند. در مقابل، داکت اسپلیت‌ها سیستم‌های مستقلی هستند که شامل یک یونیت داخلی (هواساز) و یک یونیت خارجی (کندانسور) می‌باشند و بدون نیاز به تجهیزات جانبی، عمل سرمایش یا گرمایش را انجام می‌دهند.
برای نصب صحیح هواساز، باید محل نصب دارای استحکام کافی برای تحمل وزن دستگاه باشد و به هوای تازه دسترسی داشته باشد. همچنین، فضای کافی برای سرویس و نگهداری دستگاه در نظر گرفته شود و لوله‌های درین به‌درستی به سیستم فاضلاب متصل شوند تا از نشت آب جلوگیری شود.
هواسازهای هایژنیک برای محیط‌هایی با الزامات بهداشتی بالا طراحی شده‌اند. این دستگاه‌ها دارای فیلترهای پیشرفته مانند HEPA و ULPA هستند و از مواد مقاوم در برابر خوردگی ساخته می‌شوند. از این نوع هواسازها در بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌ها، صنایع دارویی و غذایی استفاده می‌شود تا هوای تمیز و استریل فراهم گردد.
